کتاب الکترونیکی
کتاب الکترونیک یا ایبوک یا ئی‌بوک (به انگلیسی: E-book) کتابهایی هستند که به شکل پرونده‌های دیجیتال تولید و خوانده می‌شوند. کتابهای الکترونیکی صرفاً نسخه‌های الکترونیکی مطالب مکتوب نیستند، بلکه می‌توانند علاوه بر متن و تصویر، فیلم، صوت و پویانمایی را نیز شامل شوند.
ایبوک‌ها توسط نمایشگر رایانه یا سایر وسایل الکترونیکی خوانده می‌شوند. اگرچه گاهی اوقات ایبوک را به عنوان «نسخه الکترونیکی یک کتاب چاپی» تعریف می‌کنند اما بسیاری از ایبوک‌ها قبلاً چاپ نشده‌اند. تولید و فروش تجاری ایبوک‌ها برای کتابخوان‌ها است. با این وجود از ابزارهای دیگری نیز برای خواندن ایبوک‌ها استفاده می‌شود مثل رایانه رومیزی، لپ‌تاپ، تبلت، تلفن هوشمند.
در دهه ۲۰۰۰ روند به این صورت پیش رفت که فروش ایبوک از طریق اینترنت افزایش یابد و در این سال‌ها مشتری‌ها از طریق تجارت الکترونیک در وبگاه‌ها اقدام به خرید کتابهای چاپی و الکترونیکی می‌کردند.دلیل اصلی اینکه مردم آنلاین اقدام به خرید ایبوک کردند احتمالاً قیمت پایین و راحتی بیشتر و انتخاب عنوان‌های زیاد بود
فرمت‌ها
نوشتار اصلی: مقایسه بین قالب‌های کتاب الکترونیک
بافت‌های مختلف ایبوک مانند ای‌پاب، HTML ،Word، پی‌دی‌اف و حتی پرونده‌های اجرایی. این پدیده می‌تواند نظام آموزش و اطّلاع‌رسانی را دگرگون کند.
ابزار خواندن
نوشتار اصلی: کتابخوان الکترونیک
برای خواندن کتابهای الکترونیک وسیله‌های همراه زیادی در بازار است از جمله آمازون کیندل. با وجود انواع و قیمت‌های مختلف این ابزار در بازار، استفاده از آن هنوز در جامعه فراگیر نشده‌است. بسیاری معتقدند خواندن کتاب کاغذی لذت بخش‌تر است. تکنولوژی جوهر الکترونیکی (به انگلیسی: E-Ink) کمک زیادی به امکان مطالعه بلند مدت با کتاب‌خوان‌های دیجیتال کرد.
مزایا و ویژگی‌های کتاب های الکترونیکی:
۱) Portability سهولت انتقال در عین یکپارچگی مطالب
اطلاعات پردازش شده ( Information ) می تواند به سرعت برق جابه جا شود. باتوسعه میکروچیپ ها، فناوری فایبراپتیک ( Fiber Optic) و اینترنت، ارتباطات دیجیتال می تواند به سهولت هرچه تمامتر و به صورت بلادرنگ ( Real Time ) منتقل شود. کتاب های الکترونی می تواند به صورت download و یا به شکل ضمیمه به ایمیل ( attachment )، عرضه شوند و نیز قابل ذخیره در دیسکت و یا CD-ROM می باشند.
۲) Versatility انسجام مطالب و تنوع کاربرد
در حال حاضر مردم دسترسی بیشتری به اطلاعات دارند و می توانند بر اساس آن تصمیمات بهتری بگیرند. در مقایسه باقالب های رایج متنی ، کتاب های الکترونیکی در عین دسته بندی مطالب به صورت فهرست یا موضوعی، به صورت وحدت یافته تبادل آن ها با یکدیگر را همراه با سهولت جستجو فراهم میکند.
۳) Interactivity تبادل بینابین مطالب با یکدیگر
ترغیب شدن بیشتر برای ادامه خواندن ، سهولت نگهداری و یاد سپاری مطالب و توانایی بیشتر در کنترل مطالب از جمله موارد بسیار مهم برای خواننده می باشد.
یک کتاب الکترونیکی با امکاناتی مثل وجود فرامتن ( Hyperlink ) امکان تبادل بینابین مطالب و نیز مرور همزمان آنها با یکدیگر را فراهم میکند. این راحتی جستجو به ویژه برای افرادی که با مطالب تحقیقاتی سر و کار دارند بسیار حایز اهمیت می باشد.
۴) edia Capability پشتیبانی از امکانات مالتی مدیا
کتاب های الکترونیکی حتی می توانند این امکان را داشته باشند که به مطالب کتاب گوش دهید! نرم افزارهایی چون Microsoft Reader از امکانات بسیار خوبی از جمله خواندن متون برخوردار می باشند. این مطلب صرفاً جالب است اما برای افرادی مثل نابینایان و یا کسانی که مشکل خواندن مطالب را دارند نوید بخش عصری تازه در آموزش و اطلاع رسانی می باشد. همچنین این کتاب ها امکان خوبی برای برای بزرگ کردن مطالب دارند.
۵) Useability سهولت کار و اجرا
اکثریت قریب به اتفاق مردم برای نوشتن و یا خواندن مطالب از طریق رایانه از نرم افزارهایی چون Word استفاده می کنند. به عنوان یکی از مشکلات نرم افزار Word این است که مطلبی که در یک نسخه آن مثل Word و یا در یک ویندوز فارسی ساز نوشته می شود به سادگی در نسخه دیگر این نرم افزار قابل اجرا نیست.
به طوری که اگر شما آن را به رایانه دیگر که دارای نسخه دیگری است ببرید مخصوصاً اگر آن مطلب به زبانی غیر انگلیسی نوشته شده باشد، ممکن است به همان دقت اجرا نشود و نیز ممکن است بسیاری ازافراد برای خواندن مطلبی که درقالب PDF دراختیار دارند، نرم افزارهای ویژه اجرای PDF را نداشته باشند و حتی نام آن ها را نیز نشنیده باشند.
مشکل بسیار مهمتری که در این بین وجود دارد قیمت بسیار بالای این گونه نرم افزارهااست. فقط قیمت بسته Office محصول شرکت مایکروسافت بیش از ۳۵۰ دلارمیباشدکه برای یک نرم افزارقیمتی بالا است. اما کتاب های الکترونیکی که درفرمت EXE هستند این مشکل را نیز حل کرده اند.
یعنی شما کتاب الکترونیکی خود را صرف نظر از نوع سیستم عامل و یا وجود نرم افزاری برای خواندن آن نه تنها ساده تر از ورق زدن یک روزنامه خواهیدخواند، بلکه از امکانات بسیارجالب دیگر آن نیز آن نیز بهره مند خواهید شد و حتی می توانید از درون کتاب برای نویسنده آن ایمیل بفرستید!
از جمله مشکلات دیگر این است که خواندن مطالب طولانی از طریق این گونه نرم افزارها به دلیل عدم تعبیه یا اجرای ساده Hyperlink ها و نیز نبود تبادل بین مطالب به صورت بلادرنگ برای خواننده بسیار خسته کننده خواهد بود. اما در یک کتاب الکترونیکی مطالب بسیارطولانی مثلاً نسخه کامل کتاب مقدس را می توان به صورت کلیک روی فهرست ها و دسته بندی ها به ساده ترین شکل مرورکرد.
چگونگی ساخت کتاب های الکترونیکی
برای ساخت و عرضه یک کتاب الکترونیکی به موارد ذیل احتیاج است:
▪ مطالب مکتوب
▪ نرم افزاری برای تبدیل این مطالب به قالب الکترونیکی
▪ سایتی که وظیفه بازاریابی محصول شما را به عهده بگیرد. البته در این بین باید به بعضی فنون بازاریابی آشنایی داشت.
▪ راهکاری برای دریافت وجوه نقدی به صورت online
▪ روشی برای ارسال متاب الکترونیکی به متقاضی
یک مثال از چگونگی ساخت کتاب های الکترونیکی
یکی از روش های رایج برای ساخت کتاب الکترونیکی، عرضه مطالب درقالب PDF است که توسط کاربران مکینتاش نیزقابل خواندن است و برای کار با این قالب و یا تبدیل فایل های Word به PDF باید مجموعه نرم افزاری Adobe Acrobat از جمله Reader ، Writer وDistiller و یاسایر نرم افزارهای کار با فایل های PDF را دراختِار داشته باشید.
اما معمولا مخاطبان کتابهای الکترونیکی قالب EXE یا خوداجرا را برای خواندن بیشتر ترجیح می دهند. برای این گونه فایلها نیز نرم افزار وجود دارد.
سازنده کتاب الکترونیک
به طور کلی نرم افزار های کتاب سازی (ebook compiler) به دودسته تقسیم می شوند:
۱) نرم افزار هایی که فایل های html و متنی را به فرمتی غیر ازEXE تبدیل می کنند.
۲) نرم افزار هایی که فایل های html را به EXE تبدیل می کنند.
شما برای ساختن این نوع فایل ها و خواننده برای اجرای آن به نرم افزار Acrobat Reader نیاز دارید که این نرم افزار به رایگان از سایت abode.com قابل دریافت می باشد فایل های PDF معمولا سازگاری بیشتری با چاپگر دارند اما از نظر مرور مطالب برای خواننده شناوری لازم را ندارند. اما ویژگی بسیار برجسته آنها سازگاری با انواع مختلف ویندوز و رایانه می باشد.
همچنین کامپایلر هایی وجود دارند که به یک پردازشگر نوشتار درونی مجهز می باشند که می توان متن را به صورت مستقیم در خود کامپایلر نوشت. از جمله این نرم افزار ها به neobook professional و win ebook می توان اشاره کرد.
کتاب الکترونیک در بازار
اسپانیا
Carrenho تخمین می‌زند در سال ۲۰۱۵ سهم ایبوک در بازار اسپانیا ۱۵ درصد است.
ایران
«کتابخانه ملی کودکان و نوجوانان ایران» یک کتابخانه مجازی است که با مدیریت مصطفی رحماندوست اداره می‌شود. برخی نویسندگان نام‌آشنا مانند هوشنگ مرادی کرمانی پذیرفته‌اند کتابشان را در این کتابخانه مجازی در اختیار مخاطبان قرار دهند.
مرادی کرمانی معتقد است انتشار الکترونیکی کتاب تأثیر بسیاری بر فروش کتاب در بازار ندارد و می‌گوید: «به یقین می‌توانم بگویم با وجود دو کتابی که از من در فضای مجازی منتشر شد، فروش کتاب‌هایم در بازار افت نکرد.»
فیدیبو به عنوان اولین سامانه تولید و پخش کتاب الکترونیک در اسفند ۱۳۹۲ در این حوزه آغاز به فعالیت نمود. همچنین فروشگاه کتاب الکترونیک طاقچه نیز نسخهٔ الکترونیک کتاب‌ها، مجلات و روزنامه‌های فارسی را بر روی تلفن‌های هوشمند در دسترس قرار داده‌است
منبع:
